Over de complexiteit van de huidige vraagstukken in de samenleving en de toegevoegde waarde van de ingenieur.
Een interview met Theo Salet en Marjolein Dohmen-Janssen, voorzitter en secretaris van de Raad voor Technische Wetenschappen.
“Je hoeft maar naar de voorzieningen om ons heen te kijken, en je beseft dat veel daarvan heringericht moet worden. We hebben te kampen met een woningtekort, ons zorgstelsel staat door de toenemende zorgkosten onder druk en de agro en food sector belast steeds meer mens en milieu. Dit soort vraagstukken zijn complex en overstijgen de vakgebieden. Die los je niet alleen op door bijvoorbeeld het bouwen van extra woningen of het verlagen van het eigen risico in de zorg. Om hier de juiste oplossingen voor te bieden, heb je de juiste kennis nodig, en die is voor een groot deel afkomstig van de technische wetenschappen.”
Aan het woord is Theo Salet, decaan Built Environment van de TU Eindhoven. Samen met 4TU secretaris Marjolein Dohmen-Janssen coördineert hij de Raad voor Technische Wetenschappen (RvTW) waarin Theo de rol van voorzitter, en Marjolein de rol van secretaris vervult. 4TU interviewde het duo op de TU/e campus over de oorsprong van dit consortium, de voordelen van deze samenwerking, en of zij de toekomst van de technische wetenschappen positief of somber in zien nu het Hoofdlijnenakkoord van het nieuwe kabinet bekend is.
Voor wie de Raad voor Technische Wetenschappen niet kent, waarom is deze raad opgericht en wie zitten erin?
Theo: De RvTW bestaat uit een techniekdecaan van ieder van de vier Technische Universiteiten (TUD, TU/e, UT en WUR, de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) en de voorzitter en directeur van NWO-TTW. De techniekdecanen vertegenwoordigen daarmee de in totaal 28 decanen van techniekfaculteiten in Nederland.
De raad is in 2018 opgericht. Het heette toen nog het Techniekdecanenoverleg waarin een delegatie van decanen van de vier TU’s en de RUG zaten om met elkaar een eerste sectorplan techniek tot stand te brengen. Het doel van dit plan was de wetenschappelijke basis te versterken van de technische wetenschappen zodat we als gezamenlijke universiteiten de juiste kennis in huis hebben om de steeds complexere maatschappelijke vraagstukken die op ons afkomen het hoofd te kunnen bieden. In het eerste sectorplan waren de construerende technische wetenschappelijke disciplines zoals werktuigbouwkunde, elektrotechniek en civiele techniek opgenomen. In het tweede sectorplan uit 2023, zijn de ontwerpende ingenieurswetenschappen zoals industrieel ontwerpen en bouwkunde daaraan toegevoegd, net als meer multidisciplinaire vakgebieden zoals agrotechnologie & voedingswetenschappen en (bio)medische technologie.
Door dit sectorplan worden de disciplines versterkt, omdat er een nationaal plan is gemaakt voor bijna 200 nieuwe vaste wetenschappelijke posities. Onze ambitie is om daarmee meer academisch geschoolde ingenieurs en ontwerpers af te leveren aan de arbeidsmarkt en een bijdrage te leveren aan het oplossen van de tekorten in de technieksector.
In het geval van deze call hebben we een moderator ingehuurd die verschillende consortia heeft gefaciliteerd om tot een onderzoeksvoorstel te komen. De raad is dan de kwartiermaker en daarna gaan de wetenschappers er zelf verder mee aan de slag.
Ook is ‘outreach en techniekpromotie’ een belangrijk focuspunt van de raad. Zo hebben we onlangs een voorwaardelijke bijdrage toegekend aan het project Co-teach Informatica. Mensen uit het bedrijfsleven worden ingezet als docent voor het vak informatica in het voortgezet onderwijs. Het ministerie van OCW financierde dit als pilot-project. In de overgang naar een volgende fase zochten de deelnemers naar een overbruggingsfinanciering. De raad ondersteunt dit idee omdat het belangrijk is dat enthousiaste en inhoudelijk goed onderlegde docenten bètavakken verzorgen op het middelbaar onderwijs. Dat is gezien het grote lerarentekort, zeker voor de bètavakken niet eenvoudig. Momenteel is onze bijdrage nog voorwaardelijk, omdat we het belangrijk vinden dat er meer partners meedoen.
Hoe is de raad georganiseerd?
Theo: Elk van de techniekdecanen binnen de raad is een liason naar één of meerdere disciplineraden. In mijn geval zijn dit Bouwkunde en Civiele Techniek. Als voorzitter stem ik af met de voorzitters van de andere domeinen: Bèta, medisch en Social Sciences and Humanities (SSH) en vormen we samen een aanspreekpunt voor externe partijen als UNL en OCW.
De 4TU.Federatie is het aanspreekpunt voor bestuurlijke zaken, wij zijn er voor inhoudelijke vragen over het techniekdomein en bij specifieke vragen over een van de technische disciplines kunnen wij de verbinding leggen naar de disciplinaire platforms. De RUG is aangesloten omdat dit de enige universiteit is die, net als de vier technische universiteiten, ingenieurs opleidt.
Tot slot: een nieuw kabinet staat voor de deur, de coalitieplannen zijn grofweg bekend. Zien jullie de toekomst positief of somber in?
Theo: Zeer positief omdat ingenieurs de wereld zo veel te bieden hebben! Maar niets gaat vanzelf. Een voorbeeld. De coalitiepartners zijn van plan er 100.000 woningen per jaar bij te bouwen. Dat is natuurlijk mooi nieuws. Maar waar bouw je al die woningen, hoe verwarm je al die nieuwe woningen in tijden van een energietransitie, hoe maak je ze klimaatbestendig en bouwen we duurzamer en sneller dan ooit tevoren met tegelijkertijd grote tekorten op de arbeidsmarkt?
Dit soort vraagstukken zijn divers en complex, en vragen om nieuwe technieken en om een systeem-aanpak. Daar zijn ingenieurs in opgeleid en die zullen we hard nodig hebben om deze grote verbouwing van Nederland mogelijk te maken.
We maken ons daarom grote zorgen over de bezuinigingen op het hoger onderwijs en innovatie die in het Hoofdlijnenakkoord tussen de formerende partijen zijn genoemd, zoals het schrappen van het Groeifonds, bezuinigingen op het fonds voor Wetenschap en Onderzoek en zelfs het schrappen van de middelen voor de Sectorplannen. Juist over de bezuiningen op de Sectorplannen, waar de raad anderhalf jaar geleden zo’n mooi nationaal plan voor heeft gemaakt, en waar inmiddels op een groot deel van de bijna 200 posities in het techniek domein jonge, talentvolle wetenschappers met een vast contract op zijn aangesteld.
Daarnaast is de werving van technische studenten een uitdaging als je je realiseert dat momenteel 60 % van de scholieren een studie kiest die niet bèta, medisch, landbouw of technisch is.
Marjolein voegt toe: Onze techniekpromotie kan echt beter. De potentie is er, want techniek ligt aan de basis van veel dingen die jongeren belangrijk vinden, denk aan het klimaat, goed openbaar vervoer en een schoon milieu. We zullen als sector beter onze best moeten doen om de boodschap over te brengen dat techniek een relevante schakel is in onze toekomstige transities. De raad kan daarin wat betekenen door de relevante partijen bij elkaar te brengen om deze promotie gezamenlijk van de grond te krijgen. Genoeg werk te verzetten nog!
