Interdisciplinair onderzoek staat centraal bij de Wetenschappelijke Klimaatraad (WKR)

Alle nieuwsitems

De Wetenschappelijke Klimaatraad (WKR) is formeel opgericht in april 2023. Wieke Pot, lid van de 4TU.Resilience Engineering community, is een van de tien raadsleden.

WKR richt zich op strategisch klimaatbeleidadvies

De oprichting van de WKR heeft als doel het verbeteren van wetenschappelijk onderbouwd, strategisch klimaatbeleidsadvies voor de Nederlandse regering en het parlement. De raad brengt meerdere, elkaar aanvullende wetenschappelijke disciplines samen, zoals ethiek, milieupsychologie, energiesystemen, economie, klimatologie en bestuurskunde.

Een gedeelde interdisciplinaire aanpak

De WKR en de 4TU Resilience Engineering community delen een interdisciplinaire aanpak van klimaatverandering. Resilience Engineering draait om een diepgaand begrip van de verschillende ‘shocks’, het ontwerpen van slimme technische oplossingen en het betrekken van disciplines buiten de ingenieurswetenschappen, zoals bestuurskunde. Net als Resilience Engineering hanteert de WKR een systeemperspectief, voor de WKR met als doel om overheidsadvies te geven voor de transitie naar een klimaatneutrale en klimaatrobuuste Nederlandse Delta in 2050 en daarna.

Er zijn meer overeenkomsten, zoals de thema's die zowel de WKR als Resilience Engineering behandelen. Vooral thema's die liggen op het gebied van adaptatie en voorbereiding op het omgaan met lokale en ontwrichtende klimaatverschijnselen.

Wieke: “We zien meer extreme weersomstandigheden in Nederland en omringende landen. Dit betekent dat we ons moeten voorbereiden op meer frequente en intense schokken. De Resilience Engineering community werkt al aan kennis over het omgaan met dit soort schokken en gevolgen daarvan. Hiervoor wordt een meer holistische benadering gebruikt: voortbouwen op de onderling verbonden systemen en absorberende, adaptieve en transformatieve benaderingen verbinden om veerkracht te versterken.”

Inspiratie voor toekomstige gesprekken

Wieke denkt aan verschillende mogelijkheden waar de Resilience Engineering community zou kunnen bijdragen. Aan de ene kant zouden domeinspecifieke experts hun kennis kunnen delen over onderwerpen als watermanagement en energie. “Ik ben ervan overtuigd dat er goede ideeën in onze community zitten, die in een later stadium gebruikt kunnen worden”, zegt Wieke.

Wat nuttig zou kunnen zijn voor de 4TU.RE community is kijken naar "Klimaat Initiatief Nederland" (KIN). Wieke voorziet dat transdisciplinaire onderzoeksprojecten, die wetenschappers verbinden met concrete kennishiaten op het gebied van klimaatverandering, daar aan de orde zullen komen. KIN dient als brug tussen beleid, praktijk en kennis, en kan helpen om de impact van onderzoek naar klimaatverandering te verbeteren en nieuwe netwerken te creëren voor samenwerking tussen wetenschap en maatschappij.

Rol WKR in Nederlands klimaatbeleid

Naast de WKR zijn ook andere instituten in Nederland verantwoordelijk voor het vormgeven van klimaatbeleid. Hier lichten we er twee uit in relatie tot de WKR: het Planbureau voor de Leefomgeving en de Raad van State.

De WKR richt zich op wetenschappelijk onderbouwde advisering over de strategische koers van het Nederlandse klimaatbeleid, terwijl het Planbureau voor de Leefomgeving een belangrijke rol heeft in het monitoren, beoordelen en evalueren van het klimaatbeleid, bijvoorbeeld door middel van de jaarlijkse Klimaat- en Energieverkenning (KEV), waarin gerapporteerd wordt over de CO2-uitstoot. Deze Verkenning dient als verantwoordings- en monitoringsinstrument voor het Nederlandse klimaat- en energiebeleid en wordt als zodanig verplicht gesteld door de Klimaatwet.

De Raad van State reflecteert meer specifiek op de juridische elementen en ziet toe op de uitvoering van klimaatmaatregelen en -beleid opgenomen in de Klimaatnota. Wieke: “Je ziet hoe de taken van toetsing, monitoring en verantwoording verdeeld zijn over de drie instellingen. De WKR heeft een verplichte wettelijke taak om elke vijf jaar te adviseren over het meerjaren Klimaatplan, daarnaast geven we gevraagd en ongevraagd advies waar we dat nodig achten.”

Urgentie voor klimaatactie staat centraal in eerste WKR-advies

Eind december 2023 publiceerde de WKR haar eerste beleidsadvies ter ondersteuning van het aangekondigde Klimaatplan 2025-2035 van de regering. Dit advies is getiteld ‘Met iedereen de transities in’. De kernboodschap van dit eerste beleidsadvies is een systeemperspectief op klimaatbeleid om rechtvaardige, efficiënte en effectieve transities naar een klimaatrobuust en klimaatneutraal Nederland in 2050 en daarna mogelijk te maken. Bovendien moeten de maatregelen om de klimaatverandering tegen te gaan worden versneld. Daarvoor moet het klimaatbeleid een ambitieus doel stellen voor 2040, namelijk een reductie van de uitstoot van broeikasgassen met 90-95% om in 2050 volledig klimaatneutraal te zijn.

Wieke: “Vorig jaar was het natste en warmste jaar ooit, daarom is mitigatie door het verminderen van broeikasgassen belangrijk, maar er is ook behoefte aan aanpassing. Als land moeten we ons daarnaast aanpassen aan meer natte en droge weersomstandigheden en een stijgende zeespiegel. Er is beleid nodig om hiermee om te gaan en dit beleid moet gebaseerd zijn op de nieuwste inzichten uit interdisciplinaire wetenschap.

Verder is versnelde actie hard nodig om de ambities te kunnen waarmaken. We moeten eerder beginnen met plannen om het klimaat te matigen. Om onze doelstellingen voor 2040 te halen, moeten we ons richten op wat we nu kunnen doen. We kunnen bijvoorbeeld kijken hoe we de kosten kunnen verlagen, want het wordt steeds ingewikkelder om de gestelde doelen te halen als we nu uitstel toestaan.”

Een wenkend perspectief om iedereen mee te krijgen

Een manier om in actie te komen is, volgens Wieke, het schetsen van een aantrekkelijk toekomstperspectief. Dit perspectief moet gebaseerd zijn op het idee van een veilig, leefbaar en gezond land om in te wonen. Een aantrekkelijke langetermijnvisie voor Nederland geeft ruimte aan alle burgers om mee te doen. Wieke zegt: “In dit wenkend perspectief houden we niet alleen rekening met CO2-emissiereductie, maar ook met andere milieuvraagstukken, zoals de beschikbaarheid van zoet water, het verlies aan biodiversiteit en stikstof.”

De WKR onderscheidt drie focusgebieden om meer concrete aanbevelingen te kunnen doen: voedsel en landbouw, circulaire economie en materialen, en de energietransitie. Dit zijn zeker niet de enige transitie-uitdagingen, maar er is veel te winnen met extra werk op deze gebieden.

Adviesrichtingen in de nabije toekomst

Twee andere onderwerpen zullen in de nabije toekomst aan de orde komen. Wieke vermeldt dat toekomstige adviezen zich zullen richten op aanbevelingen rondom de verwijdering van koolstofdioxide (CO2). Een ander aandachtspunt is het verkennen van de relatie tussen gezondheid en klimaat en tussen adaptatie en mitigatie, en de daaruit voortvloeiende beleidsuitdagingen.

De WKR pakt dit thema gezondheid en klimaat op in samenwerking met de Nationale Gezondheidsraad. De Gezondheidsraad is een onafhankelijk wetenschappelijk adviesorgaan en heeft de wettelijke taak om de Nederlandse ministers en het parlement te adviseren op het gebied van volksgezondheid en gezondheidsonderzoek.

Gezondheid vanuit het perspectief van klimaatverandering wordt steeds belangrijker. Denk bijvoorbeeld aan hittestress en pandemieën. Klimaatactie zou wezenlijk kunnen bijdragen aan positievere gezondheidsresultaten.

Dynamiek in de nationale politiek

De richting van het werk van de WKR is duidelijk, maar er is altijd ruimte om andere adviesvragen te verkennen, afhankelijk van de politieke ontwikkelingen. Klimaatambities en klimaatbeleid worden ook door de gekozen partijen genoemd. Wieke: “Als je kijkt naar de programma's van de partijen, vooral de partijen die succesvol waren bij de laatste verkiezingen, zul je zien dat de benadering van klimaatbeleid sterk varieert. Maar zelfs als politieke partijen kritisch staan tegenover maatregelen, blijft het argument van urgentie overeind. De achterban van deze partijen voelt de last van klimaatverandering ook hier en nu. Een gemeenschappelijk uitgangspunt voor klimaatmitigatie en -adaptatie kunnen we vinden in een veilig, leefbaar en gezond Nederland. Hoe dit in de toekomst zal uitpakken is nu nog de vraag. Of de uitvoering van het gekozen beleid versneld kan worden, hangt sterk af van het nieuwe regeerakkoord.”

Goede relaties gunstig voor ontwikkeling en verspreiding advies

Ondertussen onderneemt de WKR veel activiteiten om zichtbaar te zijn voor de buitenwereld. Wieke: “Onlangs heb ik een presentatie gegeven op een evenement van de Nederlandse verenigingen voor meteorologie en hydrologie. Dit soort presentaties bieden de mogelijkheid om het werk van de WKR onder de aandacht te brengen en interacties te bevorderen.” Andere vormen van outreach zijn het opzoeken van pers en het aanspreken van beleidsmakers, waaronder Kamerleden.

Wieke: “Naast deze activiteiten wil ik benadrukken dat niet alleen de verspreiding van het advies van de WKR belangrijk is, maar dat het net zo cruciaal is om gebruik te maken van expertise en ervaringen bij het ontwikkelen van analyses om advies uit te kunnen brengen. We streven ernaar om in de voorafgaande verkenningsfase, voordat we tot een advies komen, overleg te voeren met instanties, zoals als het Deltaprogramma en het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Hiermee streven we ernaar om het advies van de WKR zo relevant mogelijk te maken."

Verder lezen

Lees online het eerste advies van de WKR.

^{Photo credits: A. Oomen (portrait of Wieke), Daria and RedCharlie via Unsplash.com.}