De bouwsector loopt vast; digitalisering biedt uitkomst
 Nieuwe technologie â zoals AI â helpt de bouw vooruit. Maar om echt impact te maken, moeten de nieuwe tools geĂŻntegreerd worden in bestaande processen. En dat is nog lastig.
 
De uitdagingen in de bouw zijn groot. Er moeten meer woningen gebouwd worden, terwijl er steeds minder mensen in de bouw werken. Bovendien zijn er steeds strenge duurzaamheidseisen voor gebouwen. Daarbij gaat het niet alleen om het duurzaam bouwen, maar ook om het duurzaam gebruiken ervan. âEfficiĂ«ntie is het sleutelwoordâ, zegt Deniz Tuzcuoglu, docent en onderzoeker aan de faculteit Bouwkunde aan de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) en lid van het Domein Aanjaag Team (DAT) Digitalisering van 4TU.Built Environment. âWe moeten processen verbeteren zodat we efficiĂ«nter omgaan met mensen, middelen en materialen.â
 Tuzcuoglu doet onderzoek naar verschillende technologieën die onze werkplek in een gebouw kunnen verbeteren. Denk bijvoorbeeld aan het binnenklimaat en het energieverbruik. Daarbij neemt ze de (individuele) voorkeuren van gebruikers als uitgangspunt. Voor haar onderzoek werkt ze onder andere samen met de gemeenten Almere, Amsterdam en Eindhoven.
 Ook geeft ze les aan studenten, net alleen aan de faculteit Bouwkunde maar ook aan de faculteit Psychologie en Technologie. Ze kijkt bijvoorbeeld hoe het ontwerp van de gebouwde omgeving kan worden onderzocht via virtuele omgevingen. Hierbij onderzoekt ze ook de invloed van elementen zoals ruimtelijke indeling, verlichting en het gebruik van kleur op het welzijn van mensen en hun persoonlijke waarneming van de ruimte, emotionele reacties en voorkeuren.
 Nieuwe tools integreren
Er zijn inmiddels veel tools ontwikkeld om de bouw en exploitatie van gebouwen te verbeteren en verduurzamen. Bijvoorbeeld Building Information Modeling (BIM), waarbij de belangrijkste informatie van gebouwen in kaart wordt gebracht. Of de opkomst van digital twins waarmee complete steden gesimuleerd kunnen worden. Dat maakt het veel makkelijker om werkzaamheden te plannen en de impact van veranderingen door te rekenen, voordat de schop in de grond gaat. Dat bespaart tijd en geld.Â
 âDe afgelopen jaren stonden in het teken van de ontwikkeling van tools om het ontwerp, de bouw en het onderhoud van gebouwen te verbeteren. Maar alleen de technologie is niet genoeg. Om de bouw daadwerkelijk efficiĂ«nter en duurzamer te maken, moeten we de oplossingen integreren in de bestaande werkprocessen. Dat is de grootste uitdaging van dit momentâ, stelt Tuzcuoglu.Â
 De integratie van verschillende digitale tools was een van de belangrijkste themaâs op de onderzoeksdag over digitalisering in de bouw van de DAT Digitalisering binnen 4TU.Built Environment. Dit is een samenwerkingsverband tussen de vier technische universiteiten in Nederland. Digitalisering is een van de domeinen waar een Domein Aanjaagteam (DAT) voor is opgericht. In dit team zijn naast de universiteiten ook veertien hogescholen vertegenwoordigd. Elk jaar organiseren zij samen een onderzoeksdag om kennis uit te wisselen, samenwerkingen op te zetten en inspiratie op te doen. De onderzoeksdag vond dit jaar plaats bij de Hanzehogeschool Groningen.
 Laagdrempelig overleg
De onderzoekers keken bijvoorbeeld naar themaâs als sensortechnologie, AI, digital twins en virtual reality. Tuzcuoglu: âDeze dag zorgt voor nieuwe contacten buiten je eigen universiteit en is een stuk laagdrempeliger dan grote internationale conferenties. Door verschillende technologieĂ«n en perspectieven op de gebouwde omgeving te bespreken, kom je ook voor je eigen onderzoek weer op nieuwe ideeĂ«n.â
 Digitalisering zorgt voor verandering
Saskia Hesselink was een van de keynotesprekers op de jaarlijkse onderzoeksdag. Ze is beleidsmedewerker energietransitie in de gebouwde omgeving bij het Ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO), waar innoveren in de bouw een belangrijk thema is. âWe kunnen niet doorgaan in de bouw zoals we altijd hebben gedaan. Dan halen we de doelen (met betrekking tot woningbouw en duurzaamheid, red.) nietâ, aldus Hesselink. Digitalisering is belangrijk bij de verandering, stelt ze. âInvesteren in individuele tools is de rol van de markt, de overheid speelt een rol op het vlak waar marktwerking het moeilijk kan oplossen: het gaat dan om bedrijf en keten overstijgende samenwerking.â
 Digitaal Stelsel Gebouwde Omgeving
Het ministerie van VRO zet in op digitale samenwerking in de bouw. Daarvoor heeft zij subsidie gegeven aan de stichting digiGO om een afsprakenstelsel te maken voor veilig en betrouwbaar data delen in de ontwerp-, bouw-, en technieksector. âDit is een set afspraken om data uit te wisselen en digitaal met elkaar samen te werken. Het moet zorgen voor meer transparantie en daardoor voor innovatie in de bouwâ, verduidelijkt Hesselink. Het Digitaal Stelsel Gebouwde Omgeving (DSGO) is ontwikkeld met âŹ10 miljoen subsidie en meer dan âŹ5 miljoen aan in-kind bijdragen vanuit de sector. Het stelsel wordt nu in gebruik genomen en door vele partijen in de sector omarmd. âHet is geen statisch product, maar wordt steeds doorontwikkeld op basis van de behoeftes van de gebruikersâ, aldus Hesselink.
 De bijdrage vanuit de sector is volgens de beleidsmedewerker ontzettend belangrijk. âDe overheid kan wel bepaalde standaarden in het verwerken van gegevens opleggen, maar dan stuit je vaak op weerstand. We willen een model ontwikkelen dat zo evident is, dat iedereen het wil gebruiken. Dan hoeven we niks te verplichtenâ, verklaart Hesselink. Ze hoopt dat het datastelstel in 2030 gemeengoed is voor het delen van data in de sector.
 Transparantie vergroten
Hesselink ziet dat het plan van de overheid aansluit bij het gedachtegoed van de onderzoekers. âEen student presenteerde tijdens de onderzoeksdag bijvoorbeeld zijn onderzoek naar een common data environment voor gebouweigenaren. Dit is een verzamelplek voor alle informatie over een gebouw, van isolatiewaarden tot stroomverbruikâ, zegt Hesselink. âHet zou mooi zijn als we dit soort gegevens ook weer kunnen koppelen met een landelijke voorziening voor gebouwgegevens.â Uiteindelijk heeft dat ook invloed op particuliere woningeigenaren en in bredere zin de gebruikers van gebouwen. âNu zijn gegevens over bijvoorbeeld de totstandkoming van je energielabel niet inzichtelijk voor woningeigenaren. Daar willen we verandering in brengen door de informatie toegankelijk te maken en meer toe te spitsen op een specifieke woning.â
 Zowel de onderzoekers als de andere betrokkenen hebben de onderzoeksdag gezien als een waardevolle dag met nieuwe inzichten. âEr worden flinke stappen gezet, maar we zijn er nog niet. Op technologisch gebied kunnen we nog verbeteringen doorvoeren en de integratie van de innovaties in de praktijk kan beter. Daarvoor willen we de community rond digitalisering in de gebouwde omgeving verder laten groeienâ, besluit Tuzcuoglu.